‘Als improviseren lukt, ontstaan er vaak mooie of humorvolle momenten die misschien nog wel leerzamer zijn dan de hele les die voorbereid was.’
25-4-18
Achttien lege stoelen in een kring, wachtend op collega’s die straks bij mij een workshop gaan volgen over improviseren in het werk. Ergens voel ik zenuwen. Lesgeven heeft mijn hart. Ik geniet enorm van studenten, maar collega’s? Die zijn ook allemaal docent, mèt een uitgesproken mening. Tenminste, in mijn hoofd. Ik besluit het maar op me af te laten komen en verwelkom ze met de grootste glimlach die ik heb. Vervolgens wordt al in de eerste minuut duidelijk dat mijn voorbereiding slechts beperkt houdbaar is. In feite kan ik direct doen waar het bij improviseren om draait: loslaten en ingaan op wat er is, ook als dat anders is dan gedacht.
Als het anders loopt dan gedacht
Om heel eerlijk te zijn is deze workshop daarmee niet heel anders dan een willekeurige les. Je staat daar als docent toch een beetje kwetsbaar te zijn. Wil je net dat ene filmpje starten, blijkt er geen geluid te zijn. Ben je net lekker aan het vertellen, gaat de beamer op slaapstand, om nooit meer wakker te worden. Of studenten stellen onverwachte vragen, komen te laat, zitten op een ander energieniveau dan jij, hebben de stof niet gelezen waar jij net een perfecte oefening bij had bedacht enzovoort. Ik kan zonder twijfel een hele blog vullen met alles wat er bij ooit anders is gelopen dan ik had bedacht of gehoopt. Misschien is het voor mijn imago echter beter om dat niet te doen. Dus beperk ik mij tot datgene waar het in zulke gevallen om draait: red je ermee. Improviseer! Als dat lukt, ontstaan er vaak mooie of humorvolle momenten die misschien nog wel leerzamer zijn dan de hele les die voorbereid was. Zo gaf ik ooit les over dwangstoornissen en eindigde ik bij een serieus en ontroerend gesprek over levensbeëindiging. Als ik dat vooraf had bedacht, was het waarschijnlijk niet gelukt.
Improviseren is niet altijd makkelijk
Toch is improviseren lang niet altijd makkelijk. Docenten hebben, net als gewone mensen, graag een gevoel van controle. Dingen die anders lopen dan gedacht, kunnen ongemak veroorzaken. De grootste valkuil is dan, net als in het echte leven, om rigide vast te houden aan wat je had bedacht. In plaats daarvan kun je bij het voelen van het ongemak beter denken ‘Ja’, in plaats Nee’. Blijf open, maak contact, durf fouten te maken, fantaseer (vertel desnoods de eerste anekdote die bij je opkomt), neem initiatief en geef studenten de ruimte om uit te blinken. Improviseren kun je leren! Ook als (collega)docent.